Andrzej Juliusz Małkowski (ur. 31 października 1888 w Trębkach k. Kutna, zm. 15/16 stycznia 1919) - jeden z twórców polskiego skautingu, wybitny instruktor i teoretyk harcerstwa, działacz polskich organizacji młodzieżowych i niepodległościowych.
 

Życiorys         

    Urodził się w rodzinie ziemiańskiej o tradycjach patriotycznych i żołnierskich. Uczył się w Warszawie, Tarnowie, Krakowie i Lwowie, gdzie w 1906 roku w VI Szkole Realnej uzyskał świadectwo dojrzałości. Był współzałożycielem abstynenckiej organizacji uczniów krakowskich "Młodzież". W 1908 roku rozpoczął studia na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej. W kwietniu 1910 roku przeniósł się na Uniwersytet Jana Kazimierza, którego nie ukończył. Był członkiem Zarządu Głównego "Eleuterii" - federacji związków abstynenckich. Należał do "Eleusis", "Zarzewia", "Sokoła".

    W listopadzie 1909 roku otrzymał do przetłumaczenia (za karę) klasyczny podręcznik twórcy skautingu Roberta Baden-Powella "Scouting for Boys" ("Skauting dla chłopców"). Po zapoznaniu się z jego treścią Małkowski stał się entuzjastą i propagatorem skautingu na ziemiach polskich.

    W czasie pierwszego kursu skautowego 20 marca-21 maja 1911 omawiał poszczególne rozdziały przygotowywanego przez siebie podręcznika. W okresie od kwietnia do lipca 1911 ukazywała się arkuszami jego praca "Scouting jako system wychowania młodzieży" - pierwsza polska książka o skautingu. Małkowski wszedł w skład pierwszej Komendy Skautowej, następnie Naczelnej Komendy Skautowej we Lwowie. W październiku 1911 rozpoczął wydawanie "Skauta", który wkrótce zdobył niezwykłą poczytność. Małkowski traktował skauting jako nowy styl życia i metodę odrodzenia młodzieży. W marcu 1912 roku wyjechał do Londynu w celu zebrania materiału do nowego wydania swej książki. Po powrocie został odsunięty od pracy w "Skaucie" i Naczelnej Komendzie Skautowej. W 1913 roku zorganizował wycieczkę skautową na III Wszechbrytyjski Zlot Skautów w Birmingham w Anglii, gdzie nad polskim obozem powiewała flaga z białym orłem na amarantowym tle i używano nazwy kraju wymazanego z mapy świata. Za wybitne zasługi Małkowski otrzymał od Roberta Baden Powella skautowy medal "Za zasługi".

    W czerwcu 1913 roku Małkowski przeniósł się do Zakopanego, gdzie wziął ślub z Olgą Drahonowską. Rozwijał tam ożywioną działalność, tworząc silny, niezależny ośrodek harcerski. Wraz z wybuchem wojny wstąpił na krótko do Legionów Polskich. Brał udział w pierwszych walkach, lecz zależność tych formacji od zaborcy austriackiego spowodowała jego wystąpienie. W wyniku próby utworzenia niepodległej Rzeczypospolitej Podhalańskiej musiał opuścić Zakopane. Udał się do Anglii, a potem do Stanów Zjednoczonych, gdzie zakładał polskie drużyny skautowe wśród wychodźstwa. Od września 1915 do września 1916 roku pełnił funkcję skautmistrza związkowego w Związku Sokołów Polskich w Ameryce. Próbował zorganizować z "Sokołów" Legion Polski do walki z Niemcami. Wobec braku poparcia ze strony władz związku przybył do Kanady, gdzie wstąpił w grudniu 1916 roku do wojska. W styczniu 1917 roku wraz z grupą "Sokołów" został przyjęty do Wojskowej Szkoły Piechoty, którą ukończył w kwietniu tego samego roku. Następnie służył w armii kanadyjskiej, walczył na froncie we Francji. W listopadzie 1918 roku został przeniesiony do armii gen. Józefa Hallera. Wysłany w misji wojskowej do polskich oddziałów w Odessie do generała Lucjana Żeligowskiego, zginął w nocy 15/16 stycznia 1919 roku w wyniku zatonięcia statku, którym płynął.
 

Pomnik Andrzeja i Olgi Małkowskich na Nowym Cmentarzu w Zakopanem

Miejsca upamiętniające Andrzeja i Olgę Małkowskich

    * Kraków:
          - tablica na budynku przy ul. Grabowskiego 4, gdzie w latach 1905-1906 mieszkał Andrzej Małkowski,
          - ulica Andrzeja Małkowskiego,
    * Lwów:
           - tablica w katedrze łacińskiej odsłonięta i poświęcona w 1991 z okazji 80-lecia powstania pierwszych
              drużyn skautowych         
    * Szczecin:
             - ulica Andrzeja Małkowskiego
    * Tarnów:
              - pomnik Andrzeja Małkowskiego przy zbiegu ulic Krakowskiej, Bema i Bandrowskiego odsłonięty w 2008
    * Trębki:
          - pomnik Andrzeja Małkowskiego przy skrzyżowaniu dróg Gąbin-Kutno i Gostynin-Żychlin (odsłonięty w 1988)
          - tablica pamiątkowa w kościele parafialnym św. Stanisława Kostki (odsłonięta i poświęcona w 1988)
          - medalion i napis na ścianie budynku starego dworu, gdzie urodził się Andrzej Małkowski (odsłonięte w 1991)
          - tablica pamiątkowa na budynku Szkoły Podstawowej im. Andrzeja Małkowskiego (odsłonięta w 1991)
    * Warszawa:
          - tablica na ścianie Młodzieżowego Domu Kultury przy ul. Łazienkowskiej 7 (dawnego "Domu Harcerza", odsłonięta w 1986)
          - Skwer im. Olgi i Andrzeja Małkowskich - skwer na Mokotowie, między ul. Puławską, Okolską i skarpą warszawską, na skwerze głaz pamiątkowy z repliką tablicy z ul. Łazienkowskiej (osłoniętą w 1988)
    * Wrocław:
           - ulice Olgi Drahonowskiej i Andrzeja Małkowskiego w dzielnicy Krzyki
    * Zakopane:
            - pomnik Olgi i Andrzeja Małkowskich na Nowym Cmentarzu odsłonięty w 1981.